ВЕЛИКИ ПЕТОК

Верувања и обичаи за Велики Петок

Настанот кој е поврзан со овој празник е Христовото распнување. Поради тоа што Христовата личност е божествена, тој единствен меѓу луѓето немаше никаков грев, или поинаку кажано се одликуваше со извонредна етичка чистота. Во тоа и се состои космичката трагедија што светот во Христос, во една таква личност, не го препозна својот сопствен излез од сите животни проблеми, вклучувајќи ја тука и смртта, туку тој ненасилно понуден излез го прикова на срамно дрво (така го нарекуваа крстот, затоа што распнувањето на крст беше најсрамната и најтешка казна во Римската империја). Но, денешниот празник е двозначен, затоа што три дена по својата смрт, со своето воскресение т.е. станување од мртвите, Христос ја донесе и најголемата радост во светот.

Велики петок - Обичаи и верувања

Велики петок освен Велипеток уште се вика и Распет Петок зашто на овој ден е распнат Исус Христос. Поради тоа овој ден се смета за најтежок празник во годината, тогаш не се работи дури и не се готви храна. Се вели дека на овој ден не треба да се јаде, а камоли да се работи. Како на строг пост, како што се вика „пост на вода“ тој ден во црквата луѓето се честат со леб, пипер, и сол. Некои луѓе јадат стоејќи, а други ништо не јадат цел ден сочувствувајќи со распнатиот Исус. Тогаш се оди во црквата каде што оставаат дарови на Распетието Христово, а цвеќето на „плаштеникот-оплакувањето Христово“. Секој што тука остава цвеќе зема друго и го носи дома за здравје.

На Велики петок во црквите се изведува и обредот симболично погребување на Исус Христос. Тоа се прави на тој начин што платното наречено „Плаштеница“ се положува врз посебно подготвен симбол на Христовиот гроб. Поминувајќи под Плаштеницата верниците сочувствуваат со распнатиот Исус. Исто така, се поставува и „Распетието Христово“ (крстот на кој е насликан распнатиот Исус) пред кое верниците се поклонуваат и Исуса го бакнуваат во раните на нозете.

Велигденските јајца се вапцуваат со црвена боја за која се смета дека ја симболизира Христовата крв. Но и инаку црвената боја е боја на радоста, оптимизмот и на животот воопшто. На овој ден јајцата се вапцувале и со други бои, зелена, сина итн. (жолтата се одбегнувала како еврејска боја), но и тогаш првите јајца се вапцувале црвени. Обичај било и јајцата да се шараат со разни техники со листови од растенијата, со срма и мониста со восок итн. На јајцата се цртале разни шари, но се пишувале и разни имиња и поздрави на младите вљубени. Се пишувало и: Честит Велигден, Христос воскресе итн.

Легендата вели дека црвените јајца заедно со поздравот „Христос воскресе“ прво ги употребила Марија Магдалена. Таа секогаш ги слушала проповедите на Исус, прва дошла на неговиот гроб во неделата наутро, прва го видела гробот празен, прва го видела и Исуса воскреснат, а по неговото вознесение на небото тргнала по светот за да го проповеда неговото учење, но и вистината за неговата маченичка смрт, како и неговото воскресение. Кога стигнала во Рим Марија Магдалена го посетила и императорот Тибериј и подавајќи му црвено јајце го поздравила со зборовите „Христос воскресе“. Со тоа го започнала разговорот со императорот на кого како очевидец му зборувала за Исус и неговите добри дела (лекувањето болни, воскреснувањето мртви и сл.), за неправедното обвинување и маченичката смрт. Откако ги ислушал убедливите и аргументирани сведоштва на Марија Магдалена императорот Тибериј го нашол за виновен римскиот управник во Јудеја Понтие Пилат, кој иако имал моќ не го заштитил праведниот Исус, поради што за казна го преместил во Галија каде што овој умрел од тешка болест и во царска немилост. За ваквите заслуги на Марија Магдалена Светата црква ја прогласила за рамноапостолна и за прва благовесница на Христово воскресение.

И во македонското народно творештво постојат повеќе преданија за црвеното велигденско јајце. Според едно од нив, кога Ристос бил распнат на крстот од крвта што капела од рацете и нозете каде што бил закован камчињата од крстот се обоиле црвени. Како спомен на тоа луѓето вапцуваат јајца со црвена боја, се вели во ова предание. Во друго предание се раскажува дека во неделата кога Марија одела на гробот на Исус носела варени јајца за да ги раздаде. Тие биле обоени со црвена боја за да потсетуваат на Христовата крв. Но кога кажале дека Христос воскреснал таа јајцата им ги поделила на децата и оттогаш останало да се вапцуваат и да се раздаваат јајца на Велигден.

Според преданието од Гевгелиско, пак, кога Христос умрел, Христијаните се расправале со Евреите и тврделе дека ќе воскресне, додека пак Евреите зборувале дека тоа ќе се случи само ако кокошките почнат да несат црвени јајца. Кога Христос навистина воскреснал Христијаните ја рашириле таа вест, а Евреите ги обвиниле дека го лажат светот. Работата дошла до судот. Евреите рекле дека ќе поверуваат во тоа ако се исполни и другиот услов, ако кокошките почнат да несат црвени јајца. Христијаните паднале на колена и долго се молеле на Бога да им помогне не поради себе што ќе бидат наречени лажговци и ќе бидат казнети туку поради верата христијанска. Пилат ги испратил слугите и тие за кусо време се вратиле со црвени јајца во рацете. Судиите провериле дали јајцата се вистински и кога се увериле во тоа ги пуштиле Христијаните. Во спомен на тоа, а за да ги уверат душманите дека Христос навистина воскреснал Христијаните на овој ден вапцуваат црвени јајца и се кршат со нив поздравувајќи се со христијанскиот поздрав „Христос воскресе“ и отпоздравувајќи со „Воистину воскресе“.

Припаѓајќи му на циклусот пролетни обредни песни велигденските народни песни пеат за разбудената природа, за повторното враќање на животот, но и за многу љубовни мечти, за повеќе семејни односи. Сепак, овие песни коишто се исполнуваат на оро поради што содржат и дијалози пеат и за повеќе епски јунаци, разни митолошки суштества и сл. Тоа зборува за постари пагански слоеви во овие песни коишто подоцна со нивното врзување за големиот празник примиле повеќе христијански елементи.

Седумте Исусови зборови од крстот

Христовите последни зборови за нас Христијаните се од огромно значење. Тие ни ја откриваат Неговата голема љубов и големината на Неговата жртва.

Исус од крстот проговорил седум пати – изговорил седум значајни зборови.

Прв збор – збор на опростување
Татко, прости им, оти незнаат што прават.(Лука 23,34).Овие зборови Исус ги изговорил во моментот кога крутите римски војници ко приковале на крстот. Крвниците очекувале дека Исус ќе вика од болка, како што правеле сите што биле распнати пред Него. Очекувале да им се спротистави и да ги проколнува. Меѓутоа, Тој мирно лежел на крстот, и додека тие му ги прободувале Неговите раце и нозе, Тој за нив се молел. Во тој момент се исполнило пророчанството на пророк Исаија: и беше вброен меѓу злосторниците, за да ги понесе гревовите на мнозина на Себе и за да се заземе за злочинците.(Исаија 53,12).

За кого се молел Исус во овој момент? Молејќи се за своите непријатели, Христос се молел за целиот свет, за сите грешници кој живееле и кои ќе живеат до крајот на времето. Сите се криви за распнувањето на Божјиот Син. На сите за бадијала им се нуди опростување. Кој сака може да добие мир со Божјиот дарот вечниот живот. Исусов живот стр.277.

Исус ги сожалувал луѓето поради нивното незнаење и нивните гревови. Тој се молел: Татко! Прости им незнаат што прават. И денес многу од незнаење хулат на Христа и повторно го распнуваат.Но нивното незнаење не ги ослободува од кривицата. Само оние кои ќе го увидат својот грев, кои ќе се покајат и ќе го примат Исуса како свој личен Спасител ќе примат опростување. Оние, пак кои и покрај нежните повици за покајание ќе останат рамнодушни, со своето непокајание ќе направат Исусовата молитва за нив да остане неуслишена.

Луѓето на Исус му направиле најлошо што може, а Тој за возврат се моли за нив. Ова е победа на откупителската љубов.

Оваа љубов Господ сака и ние да им ја покажеме на нашите непријатели. Тој ни порачува: Љубете ги своите непријатели, благословувајте ги оние што ве колнат, превете им добро на оние што ве мразат и молете се за оние што ве навредуваат и гонат, за да бидете синови на вашиот Отец небески. (Матеј 5,44.45)

Вториот збор – збор на спасение

Со Исус биле распнати и двајца разбојници, еден од десната а другиот од левата страна. Оној од левата страна почнал да проколнува и да хули, но оној од десната страна, веројатно дирнат од Исусовата молитва, го укорил својот другар и му рекол: зар и од Бога не се плашиш,кога си веќе и сам осуден. Ние сме праведно осудени, зашто примивме заслужена казна според нашите дела: но Он ништо лошо не направил (Лука 23,40.41). Затоа предавајќи се на Божјата милост, побарал опростување.

Сети се на мене, Господи, кога ќе дојдеш во царството свое. На тоа Исус му одговорил: Навистина ти кажувам денес: ќе бидеш со Мене во рајот. Вук го преведува овој стих на друг начин. Неговиот превод гласи: Навистина ти велам: денеска ќе бидеш со Мене во рајот. Кој од овие два преводи е точен? Што е правата смисла на овие Исусови зборови?

Прво треба да истакнемедека грчкиот збор Семерон (денес) стои помеѓу две реченици и дека ни напред ни назад нема запирка. Грчкиот оригинал е без интерпункција. Прилогот за време „денес„ затоа што се наоѓа во средината, може да стои до секоја од споменатите реченици. Само од грчкиот оригинал не можеме да да заклучиме дали прилогот „денес„ повеќе означува глагол „да кажеш или да бидеш„ или како треба да го читаме: „Вистина ти велам денес„ или „денес ќе бидеш„... Единствен начин да дознаеме што Исус мислел е преку Светото Писмо одговориме на две други прашања: 1(Дали Исус отишол во рајот во часот на неговото распнување? 2)Што Исус учел за времето кога луѓето ќе ја примат својата награда или казна?

На првото прашање наоѓаме одговор во Евангелието по Јован 20,17:И рече Исус: Не се допирај до мене, оти уште не сум се вратил при мојот Отец; На денот на своето воскреснување, третиот ден после распнувањето, Исус сеуште не бил со Отецот во рајот. Па спрема тоа ни разбојникот кој се покајал и поверувал во Христа како свој Спасител, не можел да биде со Исус во рајот во денот на Неговото распнување.

Што се однесува времето кога верните ќе ја примат наградата, Исус и Неговата реч не оставија во двоумење. Исус јасно учи дека праведните ќе ја примат наградата – вечниот живот, во воскреснувањето на верните за време на Неговото второ доаѓање. За време на своето страдање Исус му дал ветување на своите ученици: Во домот на мојот Отец има многу места за живеење. А да немаше, јас ќе ви кажев. Одам да ви приготвам место. И кога ќе отидам и ви приготвам место, пак ќе дојдам и ќе ве земам кај себе за да бидете и вие каде што сум и јас.(Јован 14,1-3). Исус ќе ги земе верните на небото во денот на своето второ доаѓање. Зашто, ќе дојде Синот човечки во славата на својот Отец со ангелите Свои и тогаш ќе му даде на секој според делата негови.

Трет збор – Збор на нежност и љубов на синот спрема мајката

А Исус штом ја виде мајка си, и ученикот, кого го љубеше, како стои, и рече на мајка Си, жено, ете ти син! Потоа му рече на ученикот:ете ти мајка! И од тој час ученикот ја зема при себе.(Јован 19,26.27).

Во својот последен час, во својата најголема физичка и душевна борба Исус се грижи за својата мајка. Му ја повери на својот омилен ученик Јован знаејќи дека тој најдобро ќе се грижи за неа. Секој Христов ученик ќе покаже ист дух. Сите оние кој одат со Христа треба да чувствуваат дека дел од нивната религија е да ги почитуваат своите родители и да се грижат за нивните потреби. Оние кои во своето срце ја чуваат Христовата љубов никогаш нема да се одрече од помошта на својот татко и својата мајка на која они имаат право. Исусов живот, стр. 282. Тоа е право христијанство. Исус во овј час бил зафатен со најголемото дело кое светот некогаш го видел – СПАСУВАЊЕ НА ЧОВЕЧКИОТ РОД, НО НЕ ЗАБОРАВИЛ НА ОДГОВОРНОСТА ДА СЕ ГРИЖИ ЗА СВОЈАТА МАЈКА.

Четвртиот збор – Збор на неискажана душевна болка

„А околу деветтиот час извика Исус со висок глас: Или, Или, лама савахтани! т.е. Боже мој, Божо мој, зошто Си Ме оставил? (Матеј 27,46). Исус бил распнат околу 9 часот предпладне (Марко 15,25). На пладне одеднаш натприродна темнина го покрила крстот и цела Голгота. Кога Исус се родил во Витлеем на сред ноќ небесна светлина одеднаш ја растргнала темнината, а сега кога Исус влегол во својата смртна борба, точно напладне се спуштила на земјата густа темнина.

Исус сега влегол во втората фаза на своето страдање. Тој бил прикован на крстот, и крстот бил исправен. Целата тежина на Исусовото тело лежела на прикованите раце и нозе. Треска го мачела Неговото тело. Исус поднесувал страшни физички болки. Но уште пострашно од Неговото физичко страдање била Неговата душевна болка. Он ги земал на себе гревовите на светот, и сега почувсвувал дека помеѓу Него и Отецот постои прекин на врската. Почувствувал дека е напуштен не само од луѓето туку и од Бога. Тогаш Неговото срце се здробило од болка: Боже мој, Боже мој, зошто си ме оставил? (Матеј 27,46).

Во овој час на страдање нашиот Спасител ги изговорил зборовите од псалмот 22,1, кои се напишани илјада години порано, а се однесувале на Него.

Христовото страдање сведочи за тоа како гревот е страшен и колку се страшни неговите последици. Гревот со себе носи физички последици а Исус ги почувствувал во своите прободени раце и нозе. Но гревот носи и морални последици, кој Исус ги искусил во својата смртна борба во Гетсиманија, но гревот донесува и последици од духовен карактер, а Тој ги искусил во чувството на напуштеност, и одвојувањето од Бога. Токму тоа чувство на напуштеност, и одвојување од Бога е главната последица на гревот која Исус ја искусил во тој час на крстот.

Сатаната навалувал на Исус со своите страшни искушенија. Спасителот не можел да гледа преку гробот. Надежта не му зборувала за победате над гробот, ни за тоа дека Отецот ќе ја прими неговата жртва. Знаејќи колку го мрази Бог гревот, Тој се плашел да не биде засекогагаш раздвоен од Бога. Христос почувствувал страв кој ќе го почувствува секој грешник кога веќе милоста нема да посредува за секој грешен човек. Чувството на грев, заради кој на Него како човеков заменик почивал Божјиот гнев – ете тоа ја напревило Исусовата чаша толку горка, тоа го скршило срцето на Божјиот Син. Исусов живот стр. 383.

Исусовиот извик не бил извик на очајување. Душата која очајува не се обратува никогаш на Бога. Исусовиот извик, напротив, изразувал поверение во Отецот и надеж дека сонцето пак ќе се појави и ќе ја растргне темнината.

Овој извик на крстот ни го открива страшното Негово страдање и длабочината и широчината на Неговата неизмерна љубов.



Петти збор – збор на страдањето

По ова Исус,знаејќи дека е свршено се,за да се исполни Писмото, рече: Жеден Сум! (Јован 19,28).

Не е чудо што Исус бил жеден. Се што поднесувал на крстот предизвикувало неиздржлива жед: губење на крв, не нормална положба на телото кое се потпирало на прикованите раце и нозе, отворените рани изложени на воздухот, температурата која го тресела Неговото тело.

Во почетокот кога Исуса го ковеле на крстот, понуден му е пијалок кој требало да му ги отупи Неговите сетила, така што да не би чувствувал толкава болка. Исус го одбил тој пијалок, затоа што бил опоен. Требало потполно свесен да ја поднесе сета таа болка и смрт за човечкиот род.

Сега барал пијалок, и му дале оцет помешан со жолчка. Тој пијалок Тој го вкусил затоа што не бил алкохолен, и со тоа го исполнил пророчанството од Псалм 69,21: Во јадењето ми замешаа жолчка, во мојата жед ме напоија со киселина.

Шести збор – збор на победа

И кога се напи оцет Исус рече:„Се сврши!„ И во тој час крстот го осветли светлост. Исус ја подигнал и извикнал на арамејски јазик „тетелестај„ – се сврши! Тоа значи дека верно ја исполнил мисијата која му ја одредил Отецот. Со овие зборови Исус констатирал, дека сите пророчанства кои се однесувале на Него се исполниле, сите симболи се оствариле, и дека е сторено се што било потребно за спасение. Исус со ова воскликнување изразил задоволство од исполнетиот план.

Кога Исус извикал: се сврши! свештеникот во Ерусалимскиот храм се припремал да принесе јагне за жртва, кое го преставувало Месијата. На сите присутни очите им биле вперени во свештеникот, облечен во свечена облека која имала огромно значење. Тој во рацете држел нож како некогаш Аврам кога се припремал да го жртвува својот син. Но земјата се затресила затоа што Господ се приближувал. Внатрешната завеса на храмот со сила на една невидлива рака, се разделила одозгора па надолу..., што значело дека светињата над светињите во земниот храм го изгубила своето значење.

Сите ги обземало страв. Ножот паднал од подигнатата рака на свештеникот кој сакал да принесе жртва и јагнето побегнало. Претсликата се исполнила во вистинската смрт на Божјиот Син.Принесена е голема жртва – Божјото Јагне. Отворен е патот во небесната светиња над светињите. Припремен е новиот и жив пат. Исусов живот стр.285.286.

Седми збор – збор на предавање

Татко, го предавам Својот Дух во твои раце. И кога го рече – издивна.(Лука 23,46). Овие последни зборови му се упатени на Отецот. Исус својот живот му го предава на Отецот, задоволен што планот на спасението е завршен.

На крстот на Голгота Исус го извршил делото на откупување. Со својата драгоцена крв ја платил цената за нашиот откуп. Апостол Петар вели дека не сте откупени со распадливи нешта, со сребро или со злато, туку со скапоцената крв на Христа, како невино и чисто Јагне.(1.Петрово 1,18.19).

Со својата смрт на крстот Христос го премостил јазот кој го направил гревот помеѓу Бога и човекот. На сите сега им е овозможен пристап до Отецот. Благодарејќи на Христовата жртва, сега сите можат преку вера и покајание да постанат деца Божји и наследници на вечниот живот.Крстот ни открива две вистини: Од едната страна ужасот на гревот кој бара смрт на невиното Божје Јагне – кое се изедначило со нас земајќи ги на себе нашите гревови, и, од друга страна, неизмерната Божја љубов, која го принела на жртва најголемиот дар – својот единороден Син, и преку Него да ни даде спасение. Размислувајќи за последните Христови зборовина крстот и за значењето на Неговата жртва, не можеме а да не извикнеме заедно со апостол Павле: Благодарение на Бога за Неговиот неискажлив дар.(2.Кор.9,15). Се што Исус напревил за нас, не повикува и не поттикнува на љубовта да возвратиме со љубов и потполно да му се предадеме Нему имајќи само една желба: со посветен живот и предана служба да го прославиме и со тоа да докажеме дека ја цениме Неговата жртва и дека на Него навистина сме му благодарни.

https://sitel.com.mk/sedumte-isusovi-zborovi-od-krstot

mnogu obichai i veruvanja vo silata na Isus