ВЕЛИКИ ЧЕТВРТОК - ОБИЧАИ

Обичаи и верувања: Велики четврток

Главен обичај што се изведува на овој ден и со посебно внимание е вапцувањето на велигденските јајца. Според обичајот најпрвин се вапцувале три јајца, а потоа и другите.

В. Кличкова запишала дека во Порече, а тоа го среќаваме и во други краишта на Македонија, првото јајце било наменето на Господ и се викало Господово јајце, второто на домаќинот ‒ главата на семејството, а третото на стоката и бериќетот. Особено повеќе обичаи и верувања се поврзани со јајцето првак за кое се верува дека има магиска моќ. Тоа подоцна стои пред иконата, со него се враќа облак, се лекуваат болести кај луѓето и стоката, тоа заштитува од пожар, гром и слично.

Јајцата ги вапцува домаќинката рано наутро пред да изгрее сонцето, зашто се верувало дека ако тоа се направело подоцна јајцата ќе се засмрдат. Вапцани пред да ги види сонцето, овие јајца, особено првакот, не се расипуваат и по неколку години. Кога ги вапцува јајцата домаќинката мора да има нешто јадено или да има каснато барем еден залак леб, зашто ако тоа го прави на гладно срце, јајцето може да ја разбие, да се разболи или да е несреќна, а и таа ако го разбие тоа ќе ја загуби магиската моќ.

Насекаде во Македонија, на Велики четврток, рано пред изгрејсонце, првото јајце се става во сито и се обесува на дирекот од куќата или на друго место спроти сонце за да го видат првите сончеви зраци. Во некои краишта во ситото ставаат едно во други две или три јајца. Исто така, во некои краишта во ситото ставале и жито, некаде и срп за богат бериќет или сукало, за да се сучи касметот. Ситото било покривано со црвен машки појас или со друга ткаенина но секогаш со црвена боја.

По вапсувањето на јајцата, но пак рано пред изгрејсонце, домаќинката го земала јајцето првак и на децата, уште додека биле в постела, им минувала три пати по лицето зборувајќи: „Црвено бело дебело“ или: „Црвено бело здраво и живо“, што значи да се дебели како јајцето, но и црвени во образите, што е ознака за здравје и напредок.

Во Скопско, како што запишала Милица Георгиева, јајцата се бојадисувале не само пред сонце туку и пред да удрело клепалото од црквата зашто таквите јајца помалку се кршеле и подолго време не се расипувале. Е. Спространов сведочи дека во Охрид вечерта се носеле во црквата неколку црвени јајца „за да чует дванајсет ванѓељја“, а потоа едно од нив закопувале во нивата или во лозјето „за бериќет“. И Стефан Тановиќ во записите од Гевгелиско сведочи за одење во црквата каде што се слушале дванаесетте евангелија, а за тоа време секој во рацете држел свеќи. Таа свеќа, пак, што се држела додека се читало последното евангелие се носела дома и од неа се палело кандилото пред иконата.

о Велики четврток се поврзани и други обичаи и верувања. Така на пример, Стефан Верковиќ забележал дека во село Мачуково, во егејскиот дел на Македонија, „таа ден колко црни кокошки снесат јајцата, и бележуват сус кониц, да напкум ʼи закопуват уф лозјата, за да не ’и удре грат“. Кузман Шапкарев забележал обичај според кој малите моми замесувале за прв пат тесто, кое потоа со црвените јајца (чиј број бил колку што имало членови семејството) го носеле во црквата за таму да преспие додека се читале дванаесетте евангелија. Со тој квасец по празникот замесувале леб.

На Велики четврток се запотнува, како што тоа се прави на сите Величетвртоци до Спасовден кога и не се работи, како што запишал Е. Спространов „за да не бијат град“. Запотнувањето се прави на тој начин што се става потка на клучките од вратите, потоа на долапите, стомните, грнците, амбарите, каците, бочвите и други места. За потка се користат билки за кои се верува дека имаат волшебна моќ како што се: кукурек, вратика, челинок, понекогаш се запотнува со гранки од леска, дрен, и друго. Се запотнува за здравје но и со верување дека на тој начин луѓето, стоката и објектите ќе се заштитат од разни болести, несреќи, елементарни непогоди и сл.

На Велики четврток се изведуваат и други обичаи. На пример, се јаде пресен зелник со зелје, потоа девојките си ги мијат косите, а во водата ставаат црвено јајце и здравец, за здравје. Во Мариово, како што запишал Милан Ристески, овчарите потстригувале неколку овци за потоа да стрижат во четвртоците, жените заплевувале во нивјето за потоа и тие да можат да плеват во овие денови, а мажите уште и оделе по дрва но без секира за да не треска град.

Што да направите со првото велигденско јајце од минатата година?

Мајките ги тријат децата со тоа јајце по образите и рамената за да бидат румени и здрави.

Првото вапцано јајце во домаќинството се нарекува чуваркуќа, бидејќи како што самото име говори, ја чува куќата и домашните од болести и секакво зло.

Мајките ги тријат децата со тоа јајце по образите и рамената за да бидат румени и здрави.

Првото црвено јајце се чува до икона, до следниот Велигден. Кога следната година ќе бојадисаме ново јајце, старото се пушта низ река, за водата да го однесе злото, болестите, целата несреќа кое првото јајце цела година ги собирало наместо домашните.

Другин обичаи кажуваат дека првото велигденско јајце од лани, треба да го закопате во земја. Пожелно е во близина да има насадено цвеќе, но не мора.

Она што не треба да го направите е старото црвено јајце полно со негативна енергија да го чувате и понатаму во домот.

Тоа е најважното Велигденско јајце - кое е значењето на првото бојадисано јајце и зошто го чуваме

Црвените јајца се главно обележје на Велигденските празници. Тие се симбол за животот и новото раѓање т.е. воскреснувањето. Според традицијата, првите јајца се бојосуваат на Велики Четврток, а она јајце кое прво ќе биде бојосано има магична моќ. Првото велигденско јајце го штити домот и домашните од зло и болести. Според македонската традиција, во различни региони се бојосуваат различен број јајца на Велики Четврток. Некаде се бојосува само едно, на некои места три, додека некои бојосуваат онолку колку што има членови семејството, плус едно. Според верувањето, домаќинката мора да стане рано, пред зори и да ги бојоса јајцата на Велики Четврток, за да не биде видена од никого, па дури ни од сонцето. Првото јајце се вика уште и Господово јајце и се верува дека тоа има магични моќи – велат дека ова јајце може да стои со години и да не се расипе. Следното јајце се бојосува за домаќинот на куќата, третото за стоката и бериќет и така натаму. Преданијата велат дека со првото црвено јајце се лекуваат некои болести. Но, исто така се вели дека домаќинката која го бојосува не смее да биде гладна кога го извршува обредот, туку мора да касне барем едно залче леб. Доколку е гладна, таквите јајца нема да донесат благодет, туку напротив, може да донесат болест и несреќа во домот. Откако ќе изгреат првите сончеви зраци, домаќинката треба да го земе првото јајце и да ги разбуди најблиските поминувајќи им со јајцето по лицето, гласно кажувајќи ги зборовите: „Црвено, бело, дебело…“ три пати.

interesno ...prochitajte ....

Јајца се вапцаат на Велики четврток – еве што се прави со првото кое има посебна моќ
Сподели на Facebook Твитни
Скопје24
| април 24, 2019

За Велигден секоја домаќинка на Велики четврток фарба велигденски јајца.

На овој ден рано наутро пред изгрејсонце, домаќинките ги бојадисуваат првите велигденски јајца. Најпрво каснуваат малку леб, се вртат кон исток, се прекрстуваат и ги бојат првите три црвени јајца.

Првото јајце, божјаче, откако ке се бојадиса се остава да го „фатат“ првите зраци од сонцето, а потоа се будат децата и со него на лицето им се прави „Црвено-бело“. Божјарчето се чува цела година, до наредниот Велики Четврток, и само ова јајце не скапува.

Традиционално се фарбаат црвени јајца, а таа боја значи нов живот и плодност, и е симболот на Велигден.

Жолтата боја на велигденските јајца значи светлина, портокаловата – трпение, зелената – храброст.

Виолетова значи надеж и спокојство, а сината здравје и ведрина.



Зошто токму јајцето е симбол на Велигден – ова треба да го знаат сите христијани
Вапсувањето јајца за Велигден има своја симболика која не смее да ја заборавиме.

Целосната приказна се заснова и на самиот концепт на празникот – новиот живот. Исус Христос воскресна и се врати од мртвите и со тоа започна неговиот вечен живот.

Јајцата во многу култури и традиции се симбол на живот, раѓање и плодност. Оваа симболика целосно се вклопила во обичаите за овој празник. Според други, пак, јајцето е симбол на гробот во кој било закопано телото на Исус, а со неговото кршење точно на полноќ се симболизира отворањето на гробот и излегувањето на Исус од него.



Дури и боите имаат свои значења. Црвената која е најчеста, ја означува крвта на Исус, сината е боја на вистината, зелената на плодноста, жолтата на светлината која доаѓа со неговото воскресение…

Црвена – пожртвуваност, пасија, Исусова крв
Виолетова – симбол на страданието на Исус
Розова – љубовта кон Исус
Зелена – надеж и вечен живот
Жолта – ослободување и светлина



Традиционално декорациите се само од јајца од кокошка, а модернизираните верзии вклучуваат и украси од пластика, чоколадни јајца, пилиња и зајачиња, гнезда… Но, оние што држат до традицијата сметаат дека само вапсаните јајца се доволни за да се одбележи овој голем христијански празник. Многу домаќинства ги вапсуваат јајцата исклучиво во црвена боја.